MÜƏLLİMLƏR ÜÇÜN

Müəllimlərin elektron siqaretlər (vapinq) haqqında şagirdlərlə apardığı söhbət olduqca vacibdir, çünki bu vərdiş son illərdə xüsusilə yeniyetmələr arasında geniş yayılıb. Vapinqi təhlükəsiz hesab edən gənclər onun sağlamlığa təsirlərini tam anlamaya bilərlər. Müəllimlər bu mövzunu necə effektiv şəkildə izah edə bilərlər?

1. Vapinq nədir və niyə mühüm mövzudur?

Müəllimlər söhbətə elektron siqaretlərin nə olduğunu izah etməklə başlamalıdırlar:

• Elektron siqaretlər nikotin və digər kimyəvi maddələrdən ibarət mayeni qızdıraraq buxar halına gətirən cihazlardır.
• Onlar ənənəvi siqaretlərdən fərqli olaraq tüstü deyil, aerozol buraxır, lakin bu, onların zərərsiz olması anlamına gəlmir.
• Vapinq əsasən gənclər arasında "dəbli" bir vərdişə çevrildiyi üçün yeniyetmələr bunu təhlükəli hesab etməyə bilərlər.

2. Vapinqin zərərləri

2.1. Sağlamlığa Təsirləri

• Ağciyərlərə Zərər: Vapinq mayeləri tərkibində nikotin, propilen qlikol, ağır metallar və digər kimyəvi maddələr ehtiva edir. Bunlar ağciyərlərdə iltihaba və xroniki xəstəliklərə səbəb ola bilər.
• Ürək-Damar Xəstəlikləri: Vapinq ürək döyüntüsünü sürətləndirir, qan təzyiqini artırır və damarları zədələyir. Bu da uzunmüddətli ürək problemlərinə gətirib çıxara bilər.
• Beynin İnkişafına Təsiri: Gənc yaşda nikotindən istifadə beynin inkişafına mənfi təsir göstərir, diqqət və yaddaş problemləri yarada bilər.

2.2. Psixoloji və sosial təsirlər

• Asılılıq yaratma riski: Elektron siqaretlər nikotin ehtiva etdiyi üçün güclü asılılıq yarada bilər. Gənc yaşda başlanan nikotin istifadəsi gələcəkdə digər maddələrdən də asılı olma riskini artırır.
•  Təhsil dəvamiyyətinə təsiri: Vapinq diqqət pozğunluğuna və yaddaş zəifləməsinə səbəb ola bilər ki, bu da məktəbdə zəif nəticələrə gətirib çıxara bilər.
• Sosial Təzyiq: Yeniyetmələr çox vaxt vapinqə dostlarının təsiri ilə başlayırlar. Bu vərdiş onların davranışlarına və qərarvermə qabiliyyətlərinə mənfi təsir edə bilər.

3. Vapinq haqqında miflər və həqiqətlər

Bəzi şagirdlər vapinqi təhlükəsiz hesab edə bilər. Müəllimlər bu yanlış fikirləri düzəltməlidirlər:

4. Şagirdlərə necə təsirli mesaj vermək olar?

• Real həyat nümunələri: Vapinq səbəbilə ağciyər problemləri, nəfəs darlığı və digər xəstəliklər yaşayan gənclərin hekayələrini bölüşmək.
• Müzakirə və sual-cavab təşkil etmək: Şagirdlər vapinq haqqında öz fikirlərini ifadə edə bilməli və müəllim onların suallarına elmi cavab verməlidir.
• Alternativlər təklif etmək: Şagirdlərə streslə və ya sosial təzyiqlə mübarizə aparmaq üçün idman, musiqi, incəsənət kimi sağlam alternativlər təklif olunmalıdır.
• Praktik nümunələr göstərmək: Məsələn, şagirdlərə ağciyərlərin vapinqdən necə təsirləndiyini göstərən videolar nümayiş etdirilə bilər.

5. Valideynlər və məktəb nə edə bilər?

• Valideynlər maarifləndirilməlidir. Evdə vapinq mövzusunda açıq söhbətlər aparılmalı və uşaqların elektron siqaretlərə marağı nəzarətdə saxlanmalıdır.
• Məktəblərdə seminarlar təşkil olunmalıdır. Həkimlər və ekspertlər dəvət edilərək şagirdlərə vapinqin təhlükələri izah olunmalıdır.
• Vapinq əleyhinə sosial kampaniyalar aparılmalıdır. Məsələn, vapinqin fəsadlarını əks etdirən plakatlar, videoçarxlar hazırlanmalıdır.

Elektron siqaretlər və vapinq gənclər üçün ciddi təhlükə yaradır. Müəllimlərin bu mövzuda açıq və elmi əsaslı söhbətlər aparması vacibdir. Vapinqin zərərlərini şagirdlərə düzgün şəkildə izah edərək onların sağlam həyat seçimləri etməsinə kömək etmək mümkündür.