MÜƏLLİMLƏR ÜÇÜN

Ümumi məlumat

• Zorakılıq həm kütlənin, həm də təcavüzkarın fərdi xüsusiyyətlərindən, eləcə də iştirak edən digər şəxslərin reaksiyasından və hərəkətlərindən təsirlənən çox ölçülü bir hadisədir.
• Zorakılığa həm itələmək, təpikləmək kimi bir-başa həm də sosial manipulyasiya kimi yəni, məsələn, qrupdan kənarlaşdırıb izolyasiya etmə və ya şayiələr yaymaq kimi dolayı yol ilə olunan növləri vardır.
• Məktəbdəki zorakılıq həm fiziki, həm də zehni zorakılığa paralel ola bilər ki, bu da tez-tez məktəbin fəaliyyətinə təsir edir və məktəbdən  yayınma hallarına gətirib çıxarır.
• Bir qayda olaraq, oğlanlar daha çox zorakılıqla qarşılaşırlar, qızların qarşılaşdığı zorakılıq dah çox dolayı və insan münasibətləri ilə əlaqələndirilir.
• Artıq çəkili, depresiya və ya öyrənmə çətinliyi olan uşaqlar, habelə məktəbdə yeni gələnlər kimi müəyyən mənada fərqli ola uşaqlar daha çox zorakılığın hədəfinə çevrilirlər.

Yayılma

• Müxtəlif araşdırmalara görə  bütün şagirdlər 1/10–1/3 hissəsi məktəbdə təhqir olunurlar.
• Uşaqların üçdə birinin məktəbdə təhqir edildiyi bildirilən bir Fin araşdırmasında, valideynlərin yalnız beşdə biri müəllimlərin isə 10%-i bu zorakılığı görmüşdür.Təhqir olunan uşaqlar çox vaxt tək qalırlar.
• Yetkinlər ümumiyyətlə, zorakılıq barədə bilmirlər və müdaxilə tədbirləri çətin olur. Erkən məktəb yaşlarında uşaqlar böyüklərə təhqir edildiklərini daha rahat söyləyə bilirlər, lakin yaçlı uşaqlar bunu gizlətməyə çalışırlar.
• Zorakılıq müdaxilə edilmədiyi təqdirdə davam etmək meylinə malikdir. Davam etmə xüsusilə həm zorakılıq edəm həm də zorakılığa məruz qalan uşaqlar arasında geniş yayılmışdır.
• Başqalarına zorakılıq göstərən və ya məruz qalan uşaqların bir çox psixoloji problemləri olur.Psixi simptomlar , özlərini təhqir etməkdən əlavə başqalarını zorlayan uşaqlarda ən çox rast gəlinir. Zorbalıq nə qədər çox davam edərsə və nə qədər ağır olarsa psixoloji problemləri bir o qədər əlaqəli olacaqdır. 
• Uşaqlıq dövründə yaşanan sataşmalar ilə bağlı təkrarlanan ciddi problemlər sonradan depresiya və özünü məhv edən davranışla əlaqələndirilir. Sonrakı zehni problemlərin əmələ gəlməsində cinslər arasındakı fərq də öyrənilmişdir. Xüsusilə qızlarda, məktəbdə ilk illərdəki ciddi zorakılıq prolemləri ( birmənalı şəkildə tanınan psixi pozğunluq olmadan) daha sonralar intihara meyllilik, psixiatrik xəstəxanaya ehtiyac və yetkin yaşda psixiatrik dərmanlardan istifadənin meydana gəlməsi üçün risk faktorudur. Ciddi şəkildə zorakılığa məruz qalan və zorakılıq göstərən oğlan uşaqları da psixoloji cəhətdən təsirlənmiş olanlardır və böyük bir qisminin gələcəkdə psixiatrik yardıma ehtiyacı olur.
• Sonrakı həyatda bu qəzəb cinayətkarlığa sürüklənir və ya ortalama əhaliyə nisbətən daha çox spirtli içki istifadəsinə məruz qalır.
• Digər tərəfdən zərə çəkmiş şəxslərin müxtəlif psixoloji problemlərə, Özünə hörmətlə bağlı problemlərə, insan və cütlük münasibətlərindəki çətinliklərə meyilli olduqları bildirilir.
• Uşaqlarda və yeniyetmələrdə davranış pozuntularına da baxa bilərsiniz.

Müalicə 

• Zorakılığa erkən müdaxilə vacibdi. Tədqiqatlara görə digər uşaqlar tədricən dəfələrlə təhqir olmuş uşaqları bir çox cəhətdən mənfi tərəflərə cəlb etməyə başlayırlar və qurbanı ümumiyyətlə qəribə görməyə başlayırlar.
• Məktəb daxilindəki səhiyyə işciləri müəllimlərlə birlikdə məktəbdə baş vermiş zorakılıq hallarının olub olmadığını fəal şəkildə müşahidə etməli, məruz qalanlara dəstək durmalıdırlar. Zorakılığın qarşısını almaq üçün əməkdaşlıq etməlidirlər.
• Zorakılıq ayrı-ayrı insanlar arasında aparılır və vəziyyətin içində olan hər kəs öz davranışları ilə zorakılığa təsir etmiş olur Və buna görə də müxtəlif təhsil kampaniyaları, müdaxilə proqramları və şagirdlər arasında qarşılıqlı razılaşmalar vacibdir. Məktəbin bütün cəmiyyətinə təsir göstərən müdaxilələr ən yaxşı nəticəni verənlərdir.
• Zorakılıq nəticəsində bir çox uşaq psixiatrik müalicəyə və dəstəyə ehtiyac duyur.
• Çox vaxt zorakılığın peşəkar köməyə ehtiyacı var.
• Zorakılığa məruz qalan və zorakılıq göstərən ailələrin uşaqları ilə aparılan müzakirələrin effektiv olduğu sübut edilmişdir. İlk növbədə bu müzakirələr müəllim tərəfindən aparılır.Müəllimə kömək və dəstək şagird təminat sistemi tərəfindən təklif edilə bilər. Məktəbində içində yer aldığı şagird sağlamlıq qrupu müdaxilələrdə daha geniş miqyaslı rol almalıdır.Bu uşağın müəyyən mental problemlər yaşadığı və görülən tədbirlərin qənaətbəxş nəticə vermədiyi halda müdaxilə üçün daha əhatəli bir plan hazırlaya bilər. Məktəbin tibb bacısı müəllimin ortağı olaraq müzakirələrdə iştirak edə bilər. Zorakılıq görənlərin və qurbanların ailələri ilə birgə müzakirələr təhqiramiz vəziyyətləri həll etməli və zorakılığı aradan qaldırmaq üçün bir yol tapmağı hədəfləməlidir. Müvafiq uşaqlarda psixiatrik məsləhətləşmə ayrı-ayrılıqda qiymətləndirilir.
• Psixiatrik konsultasiyaya ehtiyac duyulub duyulmadəğını aydınlaşdırmaq məktəb səhiyyəsinin məsuliyyətindədir. Bu qiymətləndirmə üçün uşağın zehni simptomları və müddəti, yaş səviyyəsindəki məkəbdə bacarıqlar və eyni yaşda olan uşaqlar ilə sosial əlaqələri barədə məlumat məktəb işçilərindən toplanmalıdır.Uşaqla gündəlik təmas qurulmalıdır. Psixiatrik məsləhətləşməyə ehtiyac duyduqda gələcək tədbirləri razılaşmaq üçün məktəb həkimi ilə uşaq və valideynləri arasında görüş təyin edilməlidir. Məktəb tibb bacısı çox vaxt ünsiyyətdə mühüm rol oynayır və məktəb cəmiyyəti ilə əlaqədar şəxs olduğundan onun belə bir görüşdə olması məsələni həll etməyi asanlaşdırır.  Gənclərin zehni sağlamlıq xidmətləri və onların təşkili müxtəlif ölkələrdə fərqlidir və bu, sonrakı hərəkətləri planlaşdırarkən nəzərə alınmalıdır.
• Məktəblərin səhiyyə işçiləri konsultasiya üçün uşaq və yeniyetmələrin psixiatrik bölmələrinə müraciət edə bilərlər.