VALİDEYNLƏR ÜÇÜN

Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) məlumatlarına əsasən, insult dünyada ölümə səbəb olan xəstəliklər sırasında (onkoloji, ürək-damar patologiyaları) üçüncü yerdədir.

İnsult beyin qan dövranının kəskin pozulmasıdır. İnsultun iki tipi fərqləndirilir:

İşemik insult-qan təchizatının çatışmazlığı nəticəsində beyinin ocaqlı (fokal) zədələnməsindən əmələ gələn, 24 saatdan çox çəkən və ya bir sutka ərzində ölümə gətirib çıxaran nevroloji simptomların kəskin inkişafı ilə xarakterizə olunan sindromudur.

Hemorragik insult- serebral arteriyanın travmatik genezli olmayan partlaması və qanın intrakranial sahəyə (intraventrikulyar, intraserebral, subaraxnoidal, subdural və ya epidural) axması nəticəsində beyin qan dövranının kəskin pozulmasıdır.

İşemik insult

Risk amilləri:

Arterial hipertenziya

Tütünçəkmə

Şəkərli diabet

Ürək xəstəlikləri

Dislipidemiya, hiperxolesterinemiya

Piylənmə və /və ya artıq çəki

Beyin damarlarının daralması (ateroskleroz)

Keçirilmiş insult və ya tranzitor işemik həmlə

Yuxu arteriyaların stenozu

Hiperkoaqulyasiya ilə müşayiət olunan hallar

Az hərəkətli həyat tərzi

Alkoqolun həddən artıq qəbulu

Oral kontraseptivlərin qəbulu

Genetik meyillilik

Hemorragik insult

Risk amilləri:

Beyin və beyinə qan gətirən damarların anadangəlmə və ya qazanılmış patologiyası

Beyin  damarlarında təzyiqin uzunmüddətli və ya vaxtaşırı qalxması (atrerial hipertenziya, miqren)

Qanın laxtalanma sisteminin pozulması

Antiaqreqantların, antikoaqulyantların və trombolitik preparatların uzun müddətli qəbulu

Qan xəstəlikləri (hemofiliya, tombositopeniya, leykoz)

Beyin şişləri

Alkoqoldan sui-istifadə

Psixostimulyatorların qəbulu (amfitamin, kokain və s.)

Beyin damarlarının autoimmun  xəstəlikləri (vaskulitlər)

İnsultun əsas əlaməti şiddətli baş ağrısıdır. Bu zaman ağrı qəflətən baş verir, şiddətli olur, hətta yuxudan oyanmağa səbəb olur. Öskürərkən, gərginlik zamanı, əyildikdə və ya bədənin vəziyyətini dəyişdikdə ağrı şiddətlənir.

Qanaxmaya və ya trombositopeniyaya şübhə yaradan klinik əlamətlər olduqda, pasiyent heparin və ya varfarin almış olduqda, yaxud antikoaqulyantlardan istifadə edilib-edilməməsi məlum olmadıqda trombolitik müalicəni təxirə salmaq olmaz!

Xəstəliyin ağırlığından və beyninin zədələnmə sahəsindən asılı olaraq insultun aşağıdakı əlamətləri yaranır:

Eşitmə qabiliyyətinin pozulması – bir və ya hər iki qulaqda eşitmənin azalması və ya tam itməsi

Görmə qabiliyyətinin pozulması-bir və ya hər iki gözdə görmənin zəifləməsi, ikili görmə və ya korluq

Hissiyatın pozulması və ağrı hissinin azalması və ya tam itməsi

Əldə, ayaqda və ya üzdə kəskin əzələ zəifliyi (adətən bədənin yalnız bir tərəfində)

Əldə, ayaqda və ya üzdə kəskin əzələ zəifliyi (adətən bədənin yalnız bir tərəfində)

Əldə və ayaqda keyləşmə və arabir sancı hissinin olması (bədənin ancaq bir tərəfində)

Əl-ayaq hərəkətlərinin pozulması (bədənin ancaq bir tərəfində)

Udmanın çətinləşməsi

Nitqin pozulması

Oxuma və yazma qabiliyyətinin pozulması

Qeyri-iradi nəcis və / və ya sidik ifrazı

Tarazlığın pozulması

Koordinasiyanın pozulması və oriyentirin itməsi

Fikir çaşqınlığı və yaddaşın itməsi

İnsult hallarında huşun itirilməsi və koma həmişə müşahidə olunmur.

İnsulta şübhə olduqda təxirəsalınmaz müayinələr

Bütün pasiyentlərə:

Baş beyninin qeyri-kontrast KT və ya MRT-si

Qanda qlükozanın miqdarının təyini

Plazma elektrolitləri/funksional böyrək testləri

EKQ

Ürəyin işemiyasının markerləri

Qanın ümumi analizi (trombositlərin sayı daxil olmaqla)

Oksigen saturasiyası səviyyəsi

Göstəriş olan pasiyentlərə:

Qaraciyərin funksional testləri

Qanda alkoqolun səviyyəsi

Hamiləlik testi (qadınlara)

Arterial qanın qaz tərkibi (hipoksiyaya şübhə olduqda)

Döş qəfəsinin rentgen müayinəsi (ağciyər xəstəliyinə şübhə olduqda)

Lumbal punksiya (subaraxnoidal) qansızmaya şübhə olduqda və KT nəticələri qanaxma üçün mənfidirsə)

Elektroensefaloqrafiya (qıcolmalara şübhə olduqda)