UŞAQLAR ÜÇÜN

Vaxtın düzgün idarə edilməsini şagirdlərdə ikişaf etdirmək vacib bir bacarıqdır, çünki bu, onların akademik və şəxsi həyatlarını tarazlaşdırmağa, stressi azaltmağa və nəticədə uğur qazanmağa kömək edir. Şagirdlər üçün vaxtlarını səmərəli şəkildə keçirmələrinə kömək etmək üçün bir neçə əsas vaxt idarəetmə qaydaları bunlardır:

 Aydın məqsədlər qoyun:

Yeniyetmələr akademik və məktəbdənkənar fəaliyyətlərdə həm qısamüddətli, həm də uzunmüddətli hədəflər qoymağı öyrənməlidirlər. Bu məqsədləri gündəlik və ya həftəlik tamamlana bilən daha kiçik, əldə edilə bilən vəzifələrə bölün.

Məsələn, qarşısınıza konkret, ölçülə bilən, əldə edilə bilən, müvafiq və vaxta bağlı (SMART) məqsədlər qoymağa çalışın.

 SMART məqsədləri nədir?

SMART Məqsədlər qarşıya onları daha konkret, ölçülə bilən, əldə edilə bilən, aktual və vaxta bağlı edən məqsədlərin qoyulması metodunu təsvir edən qısaltmadır. SMART akronimindəki hər hərfin mənası budur:

S (Specific) - Xüsusi: Məqsəd aydın şəkildə ifadə edilməli və birmənalı olmalıdır. Bu o deməkdir ki, ümumi və ya qeyri-müəyyən dildən qaçaraq, nəyə nail olmaq istədiyinizi dəqiq müəyyənləşdirməlisiniz.

M (Measurable) - Ölçülə bilən: Məqsəd ölçülə bilən olmalıdır ki, siz öz addımlarınızı izləyə və məqsədə nail olub-olmadığınızı müəyyən edə biləsiniz. Buraya yerinə yetirilən tapşırıqların sayı, faiz təkmilləşdirilməsi və ya digər göstəricilər kimi kəmiyyət və ya keyfiyyət göstəricilərinin müəyyən edilməsi daxil ola bilər.

A (Achievable) - Əldə edilə bilən: Mövcud resurslar, məhdudiyyətlər və şərait nəzərə alınmaqla məqsəd real və həyata keçirilə bilən olmalıdır. Əlçatmaz və ya real olmayan məqsədlərin qoyulması məyusluğa və motivasiyanın itirilməsinə səbəb ola bilər.

R (Relevant) - Müvafiq: Məqsəd sizin üçün müvafiq və vacib olmalıdır. Bu, dəyərlərinizə, prioritetlərinizə və uzunmüddətli strateji planlarınıza uyğun olmalıdır.

T (Time-bound): Məqsəd təcililik hissi yaratmaq və irəliləyişə diqqəti yönəltməyə kömək etmək üçün xüsusi bir son tarixə malik olmalıdır. Vaxt çərçivəsinin müəyyən edilməsi həm də nəticələri planlaşdırmağı və qiymətləndirməyi asanlaşdırır.

SMART məqsədləri metodunun tətbiqi məqsədlərinizi daha yaxşı anlamağa və müəyyən etməyə kömək edə bilər ki, bu da öz növbəsində uğur qazanmağı asanlaşdırır.

Məsələn, “Mən riyaziyyat bacarıqlarımı təkmilləşdirmək istəyirəm” kimi qeyri-müəyyən məqsəd qoymaq əvəzinə, qarşıya daha konkret məqsəd qoyulmalıdır: “Mən riyaziyyat qiymətimi 4-dən 5-ə yüksəltmək istəyirəm.

Prioritetləri müəyyən edin:

Tapşırıqlarınızı onların aktuallığına və əhəmiyyətinə əsasən prioritetləşdirməyi öyrənin. Onlar diqqətini ilk növbədə yüksək prioritet tapşırıqları yerinə yetirməyə yönəltməli, lazım olduqda daha aşağı prioritet vəzifələr üçün vaxt ayırmalıdırlar.

Təqvim tərtib edin:

Məktəb, ev tapşırığı, dərsdənkənar fəaliyyətlər və istirahət üçün vaxt daxil olmaqla gündəlik və ya həftəlik cədvəl yaradın. İstirahət və şəxsi vaxt üçün fasilələri daxil etməyinizə əmin olun. Davamlı iş rejimi uşaqlara vaxtlarını daha səmərəli idarə etməyə kömək edəcək. Məsələn, onlar saat 16:00-dan 17:00-a qədər ev tapşırığı, 17:00-18:00 idman, 18:30-19:30 istirahət və ya hobbi üçün vaxt ayıra bilərlər.

Planlayıcı və ya rəqəmsal alətlərdən istifadə edin:

İndi dünya rəqəmsal texnologiyaların yüksəlişindədir və yeniyetmələr onların əsas təbliğatçılarıdır. Tapşırıqları, son tarixləri və digər vacib tarixləri izləmək üçün planlaşdırıcılardan, təqvimlərdən və ya digər rəqəmsal vasitələrdən istifadə edin. Tipik olaraq, siz tapşırıqları, testləri və layihənin son tarixlərini yazmaq üçün planlaşdırıcılardan və ya tapşırıqlarınızı təşkil etmək, xatırlatmalar qurmaq və nailiyyətlərinizi vizuallaşdırmaq üçün Google Calendar, Todoist və ya Trello kimi rəqəmsal alətlərdən istifadə edə bilərsiz. Bu vasitələr şagirdlərə planları öncədən qurmağa və vacib tapşırığı heç vaxt qaçırmamağa kömək edəcək.

Tapşırıqları daha kiçik hissələrə bölün:

Böyük tapşırıqları daha kiçik, idarə edilə bilən parçalara ayırmağı öyrənin. Bu, tapşırıqları daha az ağırlaşdıracaq və işi daha səmərəli yerinə yetirməyə kömək edəcək. Məsələn, şagird iki həftə ərzində bir tapşırığı (layihəni) yerinə yetirməlidirsə, o, onu daha kiçik tapşırıqlara (məsələn, mövzunu araşdırmaq, xülasə yaratmaq, giriş yazmaq və s.) ayıra bilər. Yaxud esse yazmaq zərurəti yaranarsa, şagirdlər görüləcək işi yazmaq, hazırlamaq, redaktə etmək və korrektə etmək kimi mərhələlərə bölə bilərlər.

Çox tapşırıqdan çəkinin:

Diqqəti yalnız bir işə yönəltməyi öyrənin, çünki çoxlu tapşırıqlar məhsuldarlığın azalmasına və stressin artmasına səbəb ola bilər. Bir tapşırığın üzərində cəmləşməklə, şagirdlər onu daha səmərəli yerinə yetirə biləcəklər. Məsələn, onlar tarix imtahanı üçün oxuyarkən eyni vaxtda telefonlarını yoxlamamalı və ya televizora baxmamalıdırlar, çünki bu onların konsentrasiyasına və yaddaşına mane ola bilər. "Pomodoro Texnikası" kimi texnikalardan istifadə etmək olar. Bir tapşırıq üzərində 25 dəqiqə işləyin, sonra isə qısa fasilə verin. Bu yanaşma sizə diqqəti cəmləməyə və çoxlu tapşırıq tələlərindən qaçmağa kömək edəcək.

Real gözləntiləri təyin edin:

Şagirdlər tapşırıqları yerinə yetirmək üçün əldə edilə bilən məqsədləri və son tarixləri necə təyin etməyi öyrənməlidirlər. Qabiliyyətlərinizi həddən artıq qiymətləndirmək və ya bir tapşırığı yerinə yetirmək üçün lazım olan vaxtı düzgün ayırd etməmək məyusluğa səbəb ola bilər. Hər tapşırığı yerinə yetirmək üçün lazım olan vaxtı dəqiq hesablamağı öyrənməliyik. Məsələn, şagirdlərin üç gün ərzində yazacaqları 10 səhifəlik hesabatı varsa, onu bir oturuşda tamamlamağa çalışmaqdansa, hər gün bir neçə saat işləməyi planlaşdırmalıdırlar. Yaxud, məsələn, əvvəlcə bir kitabla bağlı təqdimatı bir saata bitirə biləcəklərini düşünsələr də, onu kiçik tapşırıqlara böldükdən sonra bunun üç saat çəkəcəyini anlaya bilərlər.

Diqqətin yayındırılmasını minimuma endir:

Televiziya, sosial media, səs-küylü bacı-qardaşlar və ya səs-küylü ev heyvanları kimi diqqəti yayındırmayan xüsusi bir iş sahəsi yaradın. Bu, sizə diqqəti yayındırmaqdan qaçmağa və vaxtınızdan səmərəli istifadə etməyə kömək edəcək. Təhsil alarkən cihazlarınızda bildirişləri söndürməyiniz tövsiyə olunur.

Özünüzü intizama alışdırın:

Vaxtınızı idarə etməkdə intizam və əzmkarlığın əhəmiyyətini öyrənin. Tələsdirmək istəyinə qarşı durun və tapşırıqlarınıza sadiq qalın. Tapşırıq üçün konkret son tarix təyin etmək, işinizi izləmək üçün taymerdən istifadə etmək və ya tapşırığı tamamladıqdan sonra özünüzü ləzzət və ya fasilə ilə mükafatlandırmaq kimi maneələri dəf etmək üçün strategiyaları öyrənin.

Təşviq edin və qiymətləndirin:

Uşaqları vaxtın idarə edilməsi strategiyalarını mütəmadi olaraq qiymətləndirməyə və lazım olduqda düzəlişlər etməyə təşviq edin. Bu, onlara öz bacarıqlarını daim təkmilləşdirməyə və vaxtlarını idarə etməkdə daha effektiv olmağa kömək edəcək. Onlar özlərinə “Bu həftə vaxtımdan səmərəli istifadə etdimmi?” kimi suallar verə bilərlər və ya "Dərs edərkən konsentrasiyamı necə yaxşılaşdıra bilərəm?" düşüncələrinə əsaslanaraq, daha yaxşı nəticələr əldə etmək üçün strategiyalarını düzəldə bilərlər.

Bu müfəssəl qaydaları və nümunələri gündəlik iş rejiminə daxil etməklə, şagirdlər akademik və şəxsi həyatları boyunca onlara xidmət edəcək effektiv vaxt idarəetmə bacarıqlarını inkişaf etdirə bilərlər. Bu vaxt idarəetmə qaydalarına riayət etməklə, şagirdlər akademik uğur və şəxsi inkişaf üçün möhkəm zəmin yarada bilərlər.

12.02.2024