UŞAQLAR ÜÇÜN

Narkotik preparatlar insanın bütün orqan və sistemlərinə zərərli təsir göstərir, geridönməyən  dəyişikliklər törədir. Daxili orqanlara dəyən dağıdıcı zərər gözdən yayınır və müxtəlif ikincili xəstəliklərin, simptomların meydana çıxması ilə təzahür olunur. Narkotik preparatların  əksəriyyəti kanserogen kimi təsnif olunur, belə ki, onlar xərçəng xəstəliyi  əmələ gətirə bilər. Bütün narkotik maddələr orqanizmə daxil olma yollarından asılı olmayaraq aşağıdakı sistem və orqanları zədələyir:

• sinir sistemini ( o cümlədən baş beyin)
• immun sistemi
• qaraciyəri
• ürəyi
• ağciyərləri

Narkotik maddələrin psixi funksiyalara və davranışa təsiri

İstənilən narkotik vasitə insanda asılılıq yaradır, məhz bu faktor narkotik vasitədən istifadə edən şəxsin psixikasına məhvedici təsir göstərir. İnsanda müxtəlif psixozlar yaranır, onun xasiyyəti dəyişir, zehni qabiliyyəti  azalır, mənəvi deqradasiya və  bütünlüklə şəxsiyyətin parçalanması müşahidə olunur. Narkotik maddələrdən istifadə şizofreniya kimi ağır xəstəliyə gətirib çıxarır. Narkotik maddələrin əksəriyyəti davranışda dəyişiklik əmələ gətirir: şəxsiyyətin pozulması, depressiya və paranoyya,  xasiyyətin tam dəyişməsi, şizofreniya kimi xəstəliyin residivləri. Narkotik maddələrin təsiri altında  insan öz əməllərinə qarşı cavabdehlik daşımır, borcunu yerinə yetirmir, maraqlarını müdafiə etmir. Narkotik preparatların hamısı insanın sinir sistemini zəiflədərək zədələyir. Narkotik vasitə istifadə edən şəxslərin bəziləri depressiya halına düşür, hansı ki, onu özünə qəsd etməyə sürükləyir. Digərlərində isə son dərəcədə aqressivlik cinayətkarlığa  gətirib çıxarır. Uzun illərin araşdırmaları göstərir ki, narkomanlıq insanı həqiqətən də fiziki və ruhi cəhətdən şikəst edir, onun ömrünü qısaldır

Narkotik maddələrin beyinə təsiri

Narkotik maddələrin beyinə  təsiri insult, yaddaş problemləri, qıcolmalar, hallüsinasiyalar, aqressiya və sinir pozulmaları şəklində özünü göstərə bilər.

Narkotik maddələrin immun sistemə təsiri

Narkotik maddələrdən sui-istifadə immun sistemin zəifləməsinə, tez-tez pnevmoniyanın inkişaf etməsinə, İİV-ə yoluxma riskin artmasına gətirir.

Narkotik maddələrin ürək-damar sisteminə təsiri

 Narkotik maddələrin  dağıdıcı təsiri ən çox ürək-damar sistemində özünü göstərir. Tiryək törəmələrinin istifadəsi zamanı ürək-damar sisteminin fəaliyyətini tənzimləyən mərkəzlər  sıradan çıxır. Nəticə olaraq narkotik vasitə istifadəçisində arterial təzyiq aşağı enir, nəbz zəifləməyə başlayır. Orqanizmə kifayət qədər oksigen daxil olmadığı səbəbindən insanda hipoksiya vəziyyəti, ürək əzələsində metabolik proseslərin pozulması və distrofiya yaranır. Ürək fəaliyyəti zəifləyir və orqanizmi kifayət qədər oksigenlə təmin edə bilmir.

Stimuləedici qrupdan olan amfetamin, efedrin, ekstazi, kokain kimi  narkotik maddələr təsir mexanizminə görə fərqlənir, lakin nəticə etibarı ilə oxşardırlar. Stimulyatorların qəbulundan sonra nəbz sürətlənir və arterial təzyiq yüksəlir. Səthi damarlarda spazm yaranır və termotənzimləmə  proseslər  pozulur. Bu bədən hərarətinin yüksəlməsinə  və  ürək-damar sisteminin yükünün artmasına səbəb olur. Ürək-damar   sisteminin həddindən artıq yüklənməsi aritmiyaların, infarkt və insultların əmələ gəlməsinə gətirib çıxarır.

Narkotik vasitənin istifadəsi narkotik maddənin növündən asılı olmayaraq, istifadəçinin ürəyin zəifləməsinə səbəb olur. Bu real təhlükə  ürəyin qəflətən dayanması ilə nəticələnə bilər. Əgər narkotik vasitə istifadəçisi yüksək dozanın qəbulu və ya pnevmoniyadan ölmürsə, 3-4 ildən sonra onun ürəyi 80 yaşlı qocanın ürəyinə çevrilir, nəticədə ürək çatışmazlığı  yaranır.

Narkotik və toksik maddələrin ağciyərlərə təsiri.

Narkotik vasitə istifadəçisinin ağciyərlərində  bəlğəm, selik, tüstü komponentləri, tozlar toplanır. Onlarda “tütün çəkənlərin xroniki bronxiti” sürətlə  inkişaf edir. Bundan əlavə  yüksək ağciyər xərçəngi riski yaranır.

Çox vaxt toksik vasitə istifadəçiləri tərkibində  çox miqdarda qurğuşun olan mətbəə boyasi ilə işlənmiş kağızlardan istifadə edirlər ki, bu da orqanizmin zəhərlənməsinə gətirib çıxarır.

Heroin və morfin baş beyindəki tənəffüs və öskürək mərkəzlərini  yatırdır və bu öskürək  refleksinin pozulmasına  səbəb olur.  Hətta  soyuqdəymə olduqda belə öskürək  yaranmır, bu müxtəlif  ağciyər infeksiyalarına, ilk növbədə pnevmoniyalara  səbəb olur. Tənəffüs prosesinin pozulması  həmçinin bütün  orqanlarda oksigen aclığına gətirib çıxarır. Hipoksiyanın dağıdıcı təsiri ən çox baş beyin və ürəyin fəaliyyətində özünü göstərir.

Tiryək  törəmələrinin (bax əlavə 1) həddindən artıq dozada qəbulu tənəffüs mərkəzinin iflicinə, tənəffüsün dayanması nəticəsində ölümə səbəb olur. 

Narkotik maddələrin həzm sisteminə təsiri

Narkotik maddə istifadə edənlərdə dad və qoxu hissiyyatı zəifləyir. İştaha azalır. Fermentlərin, ödün və  mədə- bağırsaq şirəsinin ifrazı azalır. Qida tam həzm oluna və sorula bilmir.

Narkotik vasitə istifadəçilərində tamamilə zəifləməyə qədər çəki azalır, dərinin rəngi  və qoxusu  dəyişir. Bağırsaqların motor funksiyası pozulur, bu da  qarında spazmaların əmələ gəlməsinə və ya  xroniki qəbzliyə gətirib çıxarır.

Narkotik  maddələrin sümük və dayaq-hərəkət sisteminə təsiri

Narkotik maddələrin 3-4 il müntəzəm istifadəsi  zamanı ilk növbədə dişlər  zədələnir və minası tamamilə sıradan çıxır. Narkotik maddərin dağıdıcı təsiri oynaqların  kəskin deformasiyası ilə müşayiət olunur. Əzələlərin tonusu azalır və atrofiyası yaranır .  Dayaq-hərəkət aparatında olan dəyəşikliklərdən əlavə narkotik vasitə istifadəçiləri  əzələlərdə, sümüklərdə üzücü, əzabverici, bədənin müxtəlif nahiyələrinə yayılmış ağrılar və yanma hissi duyur. Sümüklər nazikləşir və yeniyetmələrdə onların  uzununa inkişafı dayanır.

Narkotik maddələrin böyrəklərə təsiri

Böyrəklərin ifrazat funksiyası zəifləyir. Üzdə və ayaqlarda ödemin əmələ gəlməsi səciyyəvi əlamətdir, daxili orqan və toxumalarda çoxlu miqdarda şlaklar toplanır, böyrəklər yüklənir, bu da böyrək çatışmazlığı ilə nəticələnir.

Narkotik maddələrin qaraciyərə təsiri

Psixotrop maddələrdən sui-istifadə qaraciyərin ağır zədələnməsinə gətirib çıxarır, bu da öz növbəsində orqanizmdə bütün funksiyaların pozulmasına səbəb olur.

Narkotik vasitə istifadəçiləri arasinda hepatit virusları  kifayət  qədər yayılmışdır. Vena daxili narkotik maddələrdən istifadə B və C  hepatitlərinə yoluxma riskini artırır (şprislərdən istifadə edərkən  gigiyena qaydalarına riayət etməmək səbəbindən).

Narkotik maddələrin qaraciyərə toksiki təsiri nəticəsində  toksiki hepatitlər inkişaf edir, bu da hepatositlərin struktur dəyişikliyi və funksiyasının  pozulması ilə nəticələnir. Bu isə öz növbəsində  nekroza gətirib çıxarır. Narkotik vasitə istifadəçilərinin bir qismində   qaraciyərin böyüməsi, həmin nahiyədə ağrı, zərdab aminotransferazalarının  miqdarının artması,   hipoproteinemiya aşkar olunur. Həmçinin qeyd etmək lazımdır ki, hallüsinogen göbələklərdə qaraciyərə zərər verən küllü miqdarda    maddələr var,   kokain və ekstazi isə kəskin qaraciyər çatışmazlığı törədə bilər.

Narkotik maddələrin hormonlara təsiri

 Narkotik maddələrin əksəriyyəti hormonların istehsal olunmasına təsir göstərir. Hormonların ifraz olunması dəyişib qeyri-normal və qəribə gedişə malik olur. Qızlarda səsin kobudlaşması, üzdə tüklənmə, amenoreya, süd vəzinin kiçilməsi və keçəlləşmə əmələ gələ bilər. Oğlanlarda döşün böyüməsi, xayaların kiçilməsi, impotensiya və anomal spermatozoidlər əmələ gəlir, nəticədə gənclər sağlam nəsil artırmaq qabiliyyətinə malik olmurlar.

Narkotik maddələrin hamiləliyə təsiri

Psixotrop  maddələrdən sui-istifadə düşüklərin və inkişaf qüsurlarının əmələ gəlməsi riskini artırır. Vaxtından əvvəl doğuşlar baş verə bilər. Əgər gələcək ana hamiləlik dövründə də  narkotik maddə qəbulunu dayandırmazsa, onda doğulan uşağın narkotik vasitə istifadəçisi olması üçün şərait yaranar. Narkotik vasitə istifadə edən  anadan doğulmuş uşaqda  həyatının ilk saatlarından etibarən abstinent sindromu əlamətləri görünür. Doğulduqdan  sonra körpə orqanizm  anadan aldığı narkotik maddədən məhrum olduğu üçün  böyüklərin  abstinensiya vəziyyətinə  xas olan - qıcolmalar, ağlağanlıq və s. əlamətlərlə reaksiya verir. Hətta bu hal baş verməsə belə,  həmin insanın narkotik vasitə istifadəçisi  olmaq riski  bütün ömür boyu saxlanılır. Narkotik vasitə istifadə edən valideynlərin uşaqları çox vaxt yeniyetmə dövründə narkotik vasitəyə  aludə olurlar. Valideynlər narkotik vasitəni davamlı  istifadə etməsələr belə, bu onların gələcək övladlarının sağlamlığında öz  əksini tapır. Uşaqlar fiziki eybəcərliklər və ya psixi pozuntularla doğula bilər, onlarda kəskin şəkildə təzahür edən  ağıl zəifliyinə qədər psixi inkişafdan qalma müşahidə oluna bilər, belə yenidoğulmuşlar çox vaxt  yaşamaq qabiliyyətinə malik olmurlar.