UŞAQLAR ÜÇÜN

maarifləndirici materiallar


Zorakılıq / MƏQALƏLƏR

Sülh insan hüququ kimi

Sülh cəmiyyətin bütün üzvləri üçün insan hüquqlarını həyata keçirə biləcək şəkildə bir yerdə yaşamaq üsuludur. Bütün insan hüquqlarının həyata keçirilməsində mühüm elementdir. Sülh insan hüquqlarının bir məhsuludur: bir cəmiyyət öz xalqının insan hüquqlarını nə qədər çox müdafiə edir, qoruyur və yerinə yetirirs ə, onun zorakılığın qarşısını almaq və münaqişələrin sülh yolu ilə həll edilməsi şansı bir o qədər artır. Ancaq sülh getdikcə daha çox hallarda insan hüququ olaraq, inkişaf edən insan hüquqları və ya həmrəylik hüquqlarının bir hissəsi olaraq tanınır.

Zorakılığın olmaması həyatın ən ali qanunudur. Hind atalar sözü. 

Bütün insanlar milli və beynəlxalq sülh, təhlükəsizlik hüququna malikdir.
İnsan Hüquqları üzrə Afrika Xartiyası, Maddə 23

Beynəlxalq insan hüquqları və sülh hüququ arasında əlaqə çox güclüdür, xüsusilə də sülhün olmaması bir çox insan hüquqlarının pozulmasına gətirib çıxarır. ÜİHB, məsələn, təhlükəsizlik və azadlıq hüququnu tanıyır (maddə 3); işgəncə, qeyri-insani və ya ləyaqəti alçaldan rəftar və ya cəzanı qadağan edir (5-ci maddə) və bəyannamədə göstərilən hüquq və azadlıqların tam şəkildə həyata keçirilə biləcəyi beynəlxalq qaydaya çağırır (Maddə 28). Mülki və Siyasi Hüquqlar haqqında Beynəlxalq Pakt müharibə təbliğatını və "ayrı-seçkilik, düşmənçiliyin və zorakılığa səbəb olan milli, irqi və dini nifrətin müdafiə edilməsini" qadağan edir (20-ci maddə).
Bərabərlik hüququ da bəzi regional sənədlərdə, o cümlədən İnsan Hüquqları üzrə Afrika Xartiyası və Asiyadakı İnsan Hüquqları Nizamnaməsində kodifikasiya edilib. Avropa Şurasının yaradılması, "ədalətə və beyn əlxalq əməkdaşlığa söykənən sülhün axtarışı insan cəmiyyətinin və sivilizasiyanın qorunması üçün vacibdir" inamına əsaslanırdı”.

BMT-nin İnsan Hüquqları Şurasında sülh hüququ

1. Planetimizin xalqlarının sülhə müqəddəs bir haqqı olduğunu bir daha təsdiq edir;
2. Həmçinin, xalqların sülhün qorunması və həyata keçirilməsi hüququnun təşviqinin bütün dövlətlərin əsas vəzifəsi olduğunu təsdiq edir;
3. Bütün insan hüquqlarının təbliği və qorunması üçün sülhün vacibliyini vurğulayır;
4. Həmçinin, insan cəmiyyətini zəngin və yoxsullarla bölən dərin fay xəttinin və inkişaf etmiş dünya ilə inkişaf etməkdə olan dünya arasındakı artan boşluğun qlobal rifah, sülh, insan hüquqları, təhlükəsizlik və sabitlik üçün böyük bir təhlükə olduğunu vurğulayır;
5. Əlavə olaraq qeyd edir ki, sülh və təhlükəsizlik, inkişaf və insan hüquqları Birləşmiş Millətlər Təşkilatı sisteminin əsasları və kollektiv təhlükəsizlik və rifah üçün əsaslardır; ... ”

Zorakılığın əksi zorakılığın olmaması deyil, gücdür. Bir insan mənəvi gücə, inam gücünə, yaxşılıq etmək gücünə malik olduqda, digər insana qarşı zorakılığa ehtiyac olmur. 
Nelsa Libertad Curbelo

İnsan təhlükəsizliyi ölməyən bir uşaq, yayılmamış bir xəstəlik, kəsilməmiş bir iş, zorakılıqda partlamamış etnik bir gərginlik, susdurulmamış bir müxalifdir. İnsan təhlükəsizliyi silahlarla əlaqədar bir narahatlıq deyil - bu insan həyatı və ləyaqəti ilə bağlıdır.
İnsan İnkişafı Hesabatı, 1994

2010-cu ildə İnsanların Sülh Hüququ üzrə Beynəlxalq Konqres tərəfindən qəbul edilən İnsanların Sülh Hüququna dair Santyaqo Bəyannaməsi, sülhün insan hüququ kimi tanındığı ən əhatəli sənədlərdən biridir. Bəyannamə fərdləri, qrupları, xalqları və bütün bəşəriyyəti "ədalətli, davamlı və uzunmüddətli, əvəzedilməz sülh hüququna" malik olanlar (1-ci maddə) və "Dövlətləri, fərdi şəkildə, birgə və ya çoxtərəfli təşkilatların bir hissəsi" kimi insanların sülh hüququnun təmin olunmasına görə əsas öhdəlik daşıyanlar olaraq qəbul edirlər. Bəyannamədə sülh hüququnun bir tərkib hiss əsi olaraq "sülh və bütün digər insan hüquqlarına" təhsil hüququ da tələb olunur, çünki "təhsil və sülh üçün ictimailəşdirmə müharibənin qarşısını almaq və zorakılıqdan ayrılan şəxsiyy ətlərin ərsəyə gətirilməsi üçün vacib bir şərtdir". İnsan təhlükəsizliyi və təhlükəsiz və sağlam mühitdə yaşamaq hüququ, "qorxu və istəkl ərdən azad olmaq" daxil olmaqla, müsbət sülhün elementləri olaraq irəli sürülür. Sülh hüququn digər ölçülərinə itaətsizlik və vicdani etiraz, təzyiq və silahsızlanma hüququ və müqavimət hüququ daxildir.
Bəyannaməd ə xüsusi bir maddə qurbanların hüquqlarına, o cümlədən onların ədalət və sülh hüququndan irəli gələn öhdəliklərin bölgüsünü axtarmaq hüququna həsr olunmuşdur.